Öldükten sonra sosyal medya sayfalarımıza, akıllı telefon fotoğraflarımıza ve bilgisayar dosyalarımıza ne olacak? Vasiyetlerde hep evlerden, parasal varlıktan falan bahsedildiğini görürüz, ama dijital hesaplar ve varlıklarla ilgili talimatlar yoktur hiç.

Oysa dijital varlıklar için de bir vasiyet bırakmak gerekiyor mu?

ABD'de çoğu eyalet tarafından yürürlüğe konulan 'Dijital Varlıklara Güvenceli Erişim Yasası', seçilmiş bir temsilciye elektronik işlerinizi yönetme yetkisi veriyor. Özel talimatlar için, öldüğünüzde veya iş göremez hale geldiğinizde çevrimiçi hesaplarınızın ve tüm dijital içeriğinizin nasıl işlenmesini istediğinizi belirten bir belge oluşturuyorsunuz ve bunu diğer miras evraklarınızla birlikte saklıyorsunuz.

Hesabınızın kullanıcı adlarına ve şifrelerine erişim izni vermeniz temsilcinize büyük ölçüde yardımcı oluyor. Tüm finansal kurumlarınızın yanı sıra e-ticaret mağazaları, sigorta poliçeleri, çevrimiçi depolama, e-posta, sosyal medya platformları, kablolu ve kablosuz taşıyıcılar, tıbbi uygulamalar ve medya aboneliklerinin kimlik bilgilerini listelemek için güvenli bir yere ihtiyacınız var tabii. Apple ve Google'ın, şifreleri kaydedip saklayan ücretsiz uygulamalarıyla bu ihtiyacınızı giderebiliyorsunuz.

Analog bir seçenek istiyorsanız, liste çıkarıp her şeyi bir not defterine yazarak bırakabiliyorsunuz. Tabii bu şifreleri güncel tutmak önemli. Liste, ev kasasında veya başka bir güvenli konumda kilitli kalabiliyorsa ne âlâ…

Peki, Türkiye’de yaşayan vatandaşlar olarak dijital varlıklarımızı birine bırakabiliyor muyuz?

“Dijital mirasın alanı çok geniş olabileceği için tam bir çerçeve ortaya koymak mümkün değil” diyen Avukat Hakan Mert, ülkemizde henüz dijital miras konusunda bir yasal düzenlemenin mevcut olmadığını belirtiyor.

“Bu noktada nelerin dijital miras olabileceği ve miras bırakanın terekesine (mal varlığı, hak ve borçların tümü) nelerin dahil olup olamayacağı gibi konular şu aşamada mahkeme kararları ile şekilleniyor” diyen Mert, “Ancak ulusal ve uluslararası yargı birimlerince varılan genel kanaat, dijital mirasın da ölenin terekesine dahil olduğu ve mirasçılarına intikal etmesi gerektiği yönünde” eklemesini yapıyor.

“Dijital miras son dönemlerde artık teknoloji şirketlerinin de dikkatini çekmeye başladı” diyen uzman, “Özellikle telekomünikasyon sektöründe hayatımızın önemli bir parçası haline gelen ve pek çok kişisel bilgiyi, fotoğrafı, belgeyi vb. yüklemekten geri durmadığımız telefonlarımız, tablet ve bilgisayarlarımız, dijital miras bakımından bir hayli kişisel veri barındıran dijital eşyalardır” diyor.

Avukat Mert, şunları ekliyor:

“Bu eşyalar kullanılarak oluşturulan telif hakları, web sitesi hakları, alan adı hakları, şifreler, parolalar, dijital kimlik bilgileri, e-mail bilgileri, yazışmalar, görsel ve işitsel paylaşımlar, ücretli uygulamalar, sosyal medya hesap bilgileri ve içerikleri, hatta kripto varlık ve hesaplar, dijital cüzdanlar, online oyun hesap ve bilgileri gibi hususların, tıpkı ölen kişinin sahip olduğu taşınır ve taşınmaz malları gibi mirasçılarına aktarımı mümkün hale gelebilir.”

Peki, teknoloji şirketleri, dijital mirasımızı bırakabilmemiz için bize ne gibi kolaylıklar sağlıyor?

Bazı şirketlerin müşterilerine artık dijital miras noktasında seçenekler sunmaya başladığını söyleyen uzman, “Örneğin Apple şirketinin her bir müşterisi için özel olarak oluşturduğu ‘Apple Hesabı’na girildiğinde ‘Giriş Yapma ve Güvenlik’ sekmesinden ‘Vâris’ seçeneği yardımıyla rehberden bir kişi vâris olarak seçilip tanımlanabiliyor. Bu kişi, hesap sahibi vefat ettiğinde hesabında saklanan verilere erişim sağlayabilecektir” diyor. Ancak bir uyarısı var: Bu erişim için anılan kişiye bir dijital anahtar gönderiminin yapılması ve bu kişinin elinde ölüm belgesinin bulunması gerekir!

Henüz ülkemizde dijital mirasçı için yasal düzenleme olmasa da Hakan Mert’e göre, bu durumun yasal hukuki alt yapısı da kısa süre içinde oluşturulacak, dijital miras giderek hayatımızda daha fazla görünür hale gelecek ve bu mirasın intikali noktasında alternatif çözüm yolları çeşitlenerek devam edecek.

Miras bırakan değil de mirası devralan konumundayken ne yapmalı?

Henüz yasal altyapı olmadığı için dijital miras konusunda talimat almamış olsanız bile, internetteki kötüye kullanımı önlemek için, ölen kişinin sosyal medya profillerini ve diğer hesaplarını kapatmayı denemelisiniz. Nasıl ki kişinin vefatını finans ve sigorta şirketlerine bildiriyorsanız, sosyal medyaya ve diğer şirketlere de bildirimde bulunarak, ölen kişinin hesaplarının kapatılmasını talep etmelisiniz. Bunun için ölüm belgesi sunmanız gerekebilir.

Instagram, LinkedIn, Microsoft, X, Yahoo ve diğer sitelerin yardım bölümlerinde, Apple ve Google'da olduğu gibi hesap erişimi ve kapatma talimatlarına uyarak, ölen yakınınızın dijital izlerini silebilirsiniz.

Melike Tümer - Haberturk